Osmaniye Tabip Odası Başkanı Dr. Asu Kaya Gedik : “Kuduz hastalığının tedavisinin olmadığı, %100 ölüm ile sonlanabileceği, zamanında ve yeterli yapılmış aşının hayat kurtarıcı olduğu unutulmamalıdır” uyarısında bulundu.
Osmaniye Tabip Odası tarafından Prof. Dr. Gülseren Ağrıdağ’a kuduz hastalığı konusu Sağlık Bakanlığı 2014 Kuduz Saha Rehberi göz önünde tutularak hazırlandı.
KUDUZ İNSANLARLA HAYVANLARIN ORTAK BULAŞICI HASTALIĞIDIR.
Kuduza yakalanma erken önlem ve korunma sağlanmazsa bütün canlılarda mutlaka ölüm ile sonlanır. Hastalık başladığında İyileştirici bir tedavisi yoktur. Bu nedenle herkesin kuduz konusunda bilgili olması fizik ve ruh sağlığı açısından önemlidir. Hangi Hayvanlarda Görülür?
ÜLKEMİZDE DAHA ÇOK KÖPEKLERDEN İNSANLARA BULAŞIR.
Kedi, sığır,koyun, keçi ve at gibi evcil hayvanların yanı sıra kurt, tilki, yaban keçisi, gelincik, kokarca ve yarasa gibi vahşi hayvanla da bulaşması mümkündür. Sincap, fare, tavşan gibi kemirgenlerde görülmez. Fare ısırığı da kuduz bulaştırmaz. Kuduza yakalanan bütün hayvanlar ölürler.
Sadece yarasalar kuduz hastalığına yakalanmaz, ancak hastalığı diğer canlılara bulaştırırlar. Kuş, yılan, kaplumbağa, böcekler ve soğuk kanlı hayvanlara da asla kuduz görülmez. Kuduz nasıl bulaşır? Kuduz, hasta hayvanın sağlam hayvanları ya da insanı ısırması ve/veya salyasının bütünlüğü bozulmuş derinin altına, yaranın içine sürünmesi ile bulaşır. Sağlam deriye salya sürünse bile hastalık bulaşmaz.
Ayrıca göz ve ağız içinden de salya teması ile bulaşma olabilir. Kuduzun insandan insana bulaştığı gösterilmemiştir. Hastalık solunum yolu ile de bulaşabilir. Solunum yolu ile bulaşma yarasaların yaşadığı mağaralara girenlerde söz konusudur. Hasta insandan aynı evde yaşayan aile bireylerine bulaşma olmaz. Hasta hayvanı okşamak ya da beslemek; kan, idrar ya da dışkısı ile temas etmek ile kuduz bulaşmaz. Hasta hayvanın veya ısırılmış, ama henüz hasta olmamış hayvanların pişirilmiş etini ya da sütünü, yoğurdunu yemekle de hastalık bulaşmaz. Kuduz ne zaman bulaşır? Kuluçka süresi var mıdır? Kuduz hayvan tarafından ısırılmış hayvanın hastalığı bulaştırması ısırılmadan hemen sonra olmaz.
Bulaştırabilmesi için kuluçka süresinin dolması gerekir. Hastalanma ısırılmayı izleyen 14 ile 90 günlük kuluçka süresinden sonra görülür. Bazen bu süre daha uzun olabilir. Isırılma yeri beyine ne kadar yakınsa süre o kadar kısalır. Kuduz hayvan nasıl anlaşılır? Isırılmayı izleyen 14-90 gün sonra hayvan hastalanır. Bu aşamadan sonra tedavisi yoktur. Hastalık süresince üç aşama gözlenir.
KUDUZUN BAŞLANGIÇ DÖNEMİ:
Bu dönem 2-3 gün sürer, hayvanın huyu değişir, davranış bozuklukları gözlenir, ateşi olur. Bu belirtilerden 3-7 gün sonra hayvan ölür. Hastalığı bulaştırmaya başlamıştır. Henüz saldırgan davranışları yoktur.
SALDIRGAN DÖNEM:
Bu dönme 2-4 gün sürer. İştahları azalır, ama su içme istekleri artar, yara yerini kaşımaya, ısırmaya çalışır, sahibinin isteklerini dinlemez olur. Sesten ışıktan rahatsız olur. Hayvan sessiz loş ve serin yerleri tercih eder. Köpekler evlerini terk edebilirler. Amaçsız sesler çıkarırlar. Bazen korkuları azalır. İnsanlara ya da korkması gereken hayvanlara saldırırlar. Kediler köpeklere saldırır.
Tilkiler insanların yaşadığı yerlere gelebilir. Bilinçleri giderek azalır ve her şeye karşı olurlar. Gözleri irileşir ve kızarır. Bu dönemde bütün hayvanların saldırganlaşması gerekmez. Hastalığı bulaştırmaya devam ederler.
FELÇ DÖNEMİ:
Bu dönem 2-4 sürer. Yürümesi, havlaması değişir. Yürürken zikzaklar çizer. Salyası akmaya başlar. Artık felçler başlamıştır. Rahat hareket edemez olur. Felçler nedeni ile canlı ölür. Hastalık şüphesi olan hayvan görülünce ne yapmalı? Şüpheli hayvandan uzak durulur.
Taş, sopa ile yada gürültü yapılarak uzaklaştırılmaya çalışılmaz. Çünkü sesten rahatsız olan ya da canı yanan hayvan saldırganlaşır, etrafındakilere saldırır ve ısırır. Hayvan sessizce uzaktan izlenir, insanların yaklaşması engellenir ve yetkili kurumlara, belediye, veterinerlik idaresi, sağlık birimleri gibi yerlere hızla haber verilir. Onların gelmesi beklenir. Şüpheli hayvan ise öldürülmez, on gün süre ile kontrol altına alınarak izlenmesi gerekir. Şüpheli hayvanın hasta olup olmadığının bilinmesi önemlidir. Kasaplık hayvanlar şüpheli hayvan tarafından ısırılmış ise hayvanın hastalanıp hastalanmayacağı beklenmeden hemen kesime gönderilmelidir.
Özelliği olan hayvanlar için aşı durumları değerlendirilmek üzere mutlaka veteriner ile görüşülmelidir. Kuduz olduğu kesin olamayan hayvanlar ne yapılmalı? Henüz yaşıyorlarsa belediyelerce kontrol altına alınır, diğer hayvanlardan ayrılır. On gün süre ile beslenmesi sağlanarak izlenir. Bu işlem işbirliği yapıyorsa hayvan sahibi tarafından da yapılabilir. Kuduz olduğu kesinleşmiş olan hayvanlar ne yapılmalı? Bu hayvanlar ölümü ile birlikte derin açılmış çukurlara gömülürler. Üzerlerine sönmemiş kireç dökmeye bu hastalıkta gerek yoktur. Bu durum insan ölümleri için de geçerlidir. Kuduz şüpheli hayvanın ısırdığı yerlere ne yapmalı? Önce hiç beklemeden yara yerleri, iç taraftan başlanarak sonra etrafı bol su ile yıkanmalı. Bulunursa bol sabunlu su ile yıkamak hastalığın ortaya çıkmasını önlemede çok etkili olur. Sonra yara yeri iyotlu yara temizleyici pansuman malzemeleri ile şüpheli ya da hasta hayvanla temas etmiş aletlerin, bıçakların, diğer malzemelerin bol su ve sabunla yıkanması yeterlidir. Atılması yok edilmesi gerekmez. İnsanlar ısırılırsa ne yapmalı?
ZAMAN ÖNEMLİDİR.
Vahşi ya da evcil hayvan tarafından ısırılmış insanlar doktora bile gitmeden yara yerini içeriden başlayarak çeşme suyu ile ve varsa sabunla basınçlı olarak bolca yıkanmalıdır. Sonra yara içi ve çevresi iyotlu yara temizleyicilerle ilaçlanmalı. Tırmık yerleri ve temas edilen yerler de bol su ve sabunla yıkanmalıdır. Açık yaralar mümkünse bir gazlı bezle örtülerek hastaneye yoksa en yakın doktora gidilmelidir.
Aşılanma için hastane başvurusu gerekebilecektir. Su bulunamadığında ilk fırsatta mutlaka yıkanmalıdır.
HANGİ ISIRIKLAR CİDDİDİR?
Bütün hayvan ısırılmalarında mutlaka doktora başvurmalıdır. Isırılma sonrası yapılacak aşılamaların başlanma zamanı ne kadar erken olursa o kadar iyidir. Aşılanma gerekiyorsa geçen süre dikkate alınmadan aşı başlanır. Aşı uygulanmasına hekim olmayan kişilerce karar veremez. Şu durumlarda hızlıca doktora başvurma çok önemlidir. • Vahşi ya da evcil hayvanların kanamaya neden olmuş bütün ısırıkları, • Hayvanın salyasının göz, ağız gibi mukozalara ya da önceden olmuş açık yaralara değmiş olması, • Baş, boyun, yüz ve avuç içi yaralanmaları önemli yaralanmalardır. Kuduz hastalığının tedavisinin olmadığı, %100 ölüm ile sonlanabileceği, zamanında ve yeterli yapılmış aşının hayat kurtarıcı olduğu unutulmamalıdır.
Hasan KILIÇ
